PREMIO CINEUROPA A VERÓNICA FORQUÉ E PROXECCIÓN DO FILME KIKA (1993)
DESDE O ZOO DE CRISTAL A Verónica Forqué descubrina unha tarde de primavera do Madrid de 1978, no Teatro Marquina. Foi unha epifanía con varias capas porque a obra que se representaba era O zoo de cristal. E aínda que o franquismo permitira algunhas adaptacións con moito corte de censura, aquela era a primeira ocasión en que chegaba na súa integridade a que foi unha das pezas teatrais que marcou a miña persoal educación escénica sentimental. Produciuse esa noite o descubrimento da infinita tristeza que habita nesa obra cenital de Tennessee Williams. Tamén do personaxe de Laura, esa criatura tan fráxil como un unicornio azul, sen dúbida un dos personaxes que máis me emocionou no teatro contemporáneo. A Laura poñíalle todos os filtros desa fraxilidade Verónica Forqué, que me dicían que debutaba. Pero era algo impensable que aquela recreación da Laura de Williams, atrapada polas sombras dunha casa en ruínas e un corpo tan quebradizo como a súa alma, fose traballo dunha primeriza. O rol da súa nai interpretábao Carmen Vázquez-Vigo, que tamén o era na vida real, e que regresaba ao teatro despois de 20 anos. E ela tamén era a autora da soberbia adaptación daqueles abrazos rotos porque falaban dunha familia desmembrada. Todo o que rodea aquela noite de primavera no Marquina lémbroo baixo o halo sublime do paraíso perdido, lugar do que falan esta e case todas as creacións de Tennessee Williams
Despois dese día —moi pouco tempo despois—, pareceume volver ver a Verónica Forqué nunha pantalla, como unha das criaturas daquela obra mestra do esperpento ibérico chamada Las truchas, de José Luis García Sánchez, unha xenial regurxitación do xardín das delicias do Bosco e La grande bouffe de Ferreri. Como eu era moi fan de Laura —quero dicir da Forqué— agradecín a súa presenza en TVE, naqueles Estudo 1 xa en cor, en La Fierecilla domada ou en La pechuga de la sardina, coas que daquela, nunha televisión pública como xa non temos, alimentaba á audiencia con Shakespeare ou con Lauro Olmo. E tamén TVE brindábanos á actriz como a muller de Marsillach, naquel momento Ramón e Cajal, dirixida polo seu pai, o gran José María Forqué.
Como xa sabemos que unha das grandes artes que domina Pedro Almodóvar é a do cazador de talentos maiores, Verónica Forqué eclosionou para a posmodernidade como Cristal en ¿Qué he hecho yo para merecer esto? Talvez Almodóvar estivo tamén aquela noite de abril no Teatro Marquina, e o personaxe de Verónica, aquela dominatrix cañí, deba o seu nome ao Zoo de Tennessee Williams? O que si sei é que alí, con aquela exhibición —antes de que as mozas Almodóvar se chamaran como tales-, Verónica Forqué tivo o mundo aos seus pés. Non gañou o Goya –que sería o primeiro de España ou quinto de Alemaña— porque o Cabezudo non naceu como premio ata dous anos máis tarde. Pero todos soubemos que a Forqué chegara para quedar. Para ser unha Judy Holliday ibérica con máis tempo e carreira que a norteamericana para despregar o seu talento.
O que vén despois xa o coñecen vostedes. Dúas chamadas máis de Almodóvar (a de Kika como protagonista absoluta dun conto de fadas e demos que no seu día foi vituperada e hoxe cada vez cobra maior valor visionario); outras dúas de Fernando Trueba; e un par máis de Colomo. Unha participación nun dos berlangas máis mediterráneos. Catro goyas. E composicións memorables e nunca suficientemente ponderadas como a desa peza descomunal de Basilio Martín Patino chamada Madrid. Ou a que fixo para Amor propio, unha das películas imprescindibles de Mario Camus e o mellor cinema político sobre a escuma da corrupción que xa nos asolagaba nos 90 do pasado século.
Tras uns anos máis centrada na escena e a televisión, Verónica é reclamada de novo e con forza polo cinema español. Porque necesita a Cristal. A todo o cristal e o ámbar máxico cuxas capas sedimentaron nunha actriz que sabemos capaz de todos os rexistros.
E agora, permitan que volva ao lugar onde comezou esta historia: o teatro. O noso Principal que reabriu as súas portas, xa como espazo público, en 1988. No programa de representacións desa primeira tempada —algúns de vostedes lembrarano— a obra máis celebrada foi Ay, Carmela, de José Sanchis Sinisterra. Dez anos despois de debutar no Teatro Marquina, Verónica Forqué representaba a gran traxicomedia da nosa guerra incivil, neste caso un zoo de metal ferruxinoso que trouxo o simún africanista.
E algo máis. Na memoria da primeira edición de Cineuropa celebrada no Principal hai unha película —esta serán poucos quen a lembre— chamada Caín. Dirixida por Manuel Iborra, era unha produción de baixo orzamento e moi alta inspiración. Unha sorprendente historia de ambiente escolar periférico na cal se subvertían case todos os preceptos ortodoxos do xénero. Dentro desa película brillaba o talento de Verónica Forqué. Na miña memoria falaba con acento gaditano, pero 34 anos despois calquera se fía.
Foi o primeiro Cineuropa e Verónica, co seu vis de traballada espontaneidade —valla o oxímoro— xa ocupou o corazón do noso festival. Como este novembro que o volve ocupar, esta vez sen outro rexistro que o do tributo e o afecto que merece. Despois de tantos anos (José Luis Losa)
KIKA (1993)
Pedro Almodóvar
España / 114 min / Ficción / Castelán
Ficha artística
Verónica Forqué, Peter Coyote, Victoria Abril, Rossy de Palma, Anabel Alonso, Bibiana Fernández
Ficha técnica
Guión: Pedro Almodóvar
Fotografía: Alfredo F. Mayo
Edición: Jose Salcedo
Produción: Agustín Almodóvar
Kika, unha maquilladora optimista e vital, vive con Ramón, un fotógrafo moi introvertido e obsesionado pola morte da súa nai. Quérense pero non se entenden. Kika ten unha amiga con moi poucos prexuízos, Amparo; unha acérrima inimiga, Andrea "caracortada", directora e presentadora dun "reality show"; un amante americano que é padrasto de Ramón; e por último unha criada bigotuda, namorada dela en segredo e irmá dun actor porno que, tras fuxir do cárcere, agóchase na súa casa.
— Premio á Mellor actriz (Verónica Forqué) e oito candidaturas aos Goya 1993